Uygurca

Uygur Türklerince kullanılan Türk dili; Eski Türkçenin ikinci dönemi. Uygur Türkleri 745 yılında Göktürklerin egemenliğine son vererek Ötüken'i ellerine geçirmişler, 9. yüzyılda da Tarım havzasına yerleşmişlerdi. Burada Budizm, Manizm gibi dinleri benimsediler; bu dinlerin etkisiyle birtakım alfabeler de kullandılar: Mani alfabesi, Brahmi alfabesi, Arami asıllı Estrangelo yazısı. Bu alfabelerin en yaygını Sogd yazısından geliştirilen Uygur alfabesidir. Bu alfabe daha önce de bazı Türk boylarınca (Basmıllar, Türkeşler) kullanılmıştır. Uygurca 8. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar geniş bir dönemde kullanılan bir yazı olmuştur. Türkolog A. Gabain, Uygurcayı iki ana dala ayırır: a) y lehçesi (ayıg [kötü]), b) n lehçesi (anıg [kötü]), "y lehçesi"nin, Tarım havzasındaki Türkler ile Budist Türklerce kullanıldığı anlaşılmıştır: "n lehçesi" daha çok Mani alfabesiyle yazılan uygurca metinlerde görülür. Uygurcaya Eski Türkçenin ikinci dönemi denebilir. Ancak Göktürkçe ile Uygurca arasında önemli sayılabilecek bazı farklar vardır. Bunu göz önüne alan bazı araştırmacılar Uygurcayı, GökTürkçenin bir devamı değil, Göktürkçe ile birlikte var olan ve Uygurların Orta Asya'da egemenliği ellerine geçirmesiyle yaygınlık kazanan bir Türk lehçesi sayma eğilimindedir.

ansiklopedim.net